W przypadku problemów finansowych osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej (konsumenta), upadłość konsumencka jest procesem, który pozwala – w ujęciu ekonomicznym – na nowe życie bez zadłużenia i ciągłego zmagania się z działaniami windykacyjnymi wierzycieli. Dodatkowo sam proces ma na celu ostateczne rozwiązanie problemu zadłużenia i nacechowany jest podejściem humanitarnym ze szczególnym uwzględnieniem godności dłużnika.
Charakterystyka postępowania upadłościowego z perspektywy porównania z postępowaniami egzekucyjnymi.
Postepowanie egzekucyjne jest najczęstszą i najbardziej dotkliwą konsekwencją nieregulowania zobowiązań. Dłużnik niewypłacalny, czyli osoba, która nie jest w stanie regulować swoich wymagalnych zobowiązań przez dłuższy okres, może poddać się egzekucji komorniczej (czyli nic nie robić i patrzeć, jak komornik realizuje zajęcia i sprzedaje majątek), może także aktywnie zadbać o to, aby jego zobowiązania (pod kilkoma warunkami) zostały całkowicie, lub przynajmniej w dużej części, umorzone. Taką możliwość daje upadłość konsumencka.
Zarówno postępowanie egzekucyjne jak i upadłość konsumencka, to procesy, których celem jest zaspokojenie zaległych wierzytelności. Jednakże, mimo podobieństwa w zakresie celu, oba postępowania znacznie się różnią i niewątpliwie upadłość konsumencka znacznie – z perspektywy dłużnika – przynosi dużo więcej korzyści i przede wszystkim rozwiązuje problem z istniejącymi długami ostatecznie.
Poniżej przedstawione zostały niektóre ze wspomnianych wcześniej korzyści wynikających z postępowania upadłościowego w porównaniu z postępowaniem komorniczym.
Cele postępowań.
Głównym celem postepowania egzekucyjnego jest spłata zobowiązania, którego dotyczy dany tytuł wykonawczy. Jeżeli długów mamy kilka i są one dochodzone na podstawie odrębnych tytułów wykonawczych, oznacza to prowadzenie kilku postępowań egzekucyjnych, czasami przez kilku komorników, co generuje dodatkowe, duże koszty powyższych postepowań.
W przypadku postepowania upadłościowego, które obejmuje wszystkie (z małymi wyjątkami) zobowiązania powstałe przed otwarciem postępowania, cel windykacyjny ma charakter dodatkowy a głównym celem postępowania jest umorzenie zobowiązań objętych postępowaniem i niespłaconych w jego trakcie.
Postępowanie upadłościowe nastawione jest na ostateczne rozwiązanie problemu zadłużenia.
W jego trakcie niemal cały majątek zostanie zlikwidowany (sprzedany) przez syndyka wyznaczonego w postępowaniu, a ze środków w ten sposób uzyskanych zostaną spłaceni wierzyciele (w stopniu w jakim pozwalają na to uzyskane środki). Podobna sytuacja będzie miała miejsce w przypadku postępowania egzekucyjnego (oczywiście w zależności od wysokości długów, których dotyczy egzekucja, może zaistnieć sytuacja przymusowej sprzedaży tylko części majątku). Jednakże wszystkie zobowiązania nieuregulowane w postepowaniu upadłościowym (czyli nie spłacone z uzyskanych środków oraz w ramach planu spłaty wierzycieli wyznaczonego przez sąd upadłościowy) zostaną umorzone i wierzyciele nie będą mogli dochodzić ich w przyszłości. W postępowaniu egzekucyjnym brak spłaty całości zobowiązania oznacza, że wierzyciel niemal w nieskończoność – jeżeli tylko zadba o przerywanie biegu przedawnienia – będzie mógł próbować odzyskać swoje zobowiązania poprzez komornika.
Usystematyzowanie działań windykacyjnych.
Postępowania egzekucyjne mogą toczyć się przez wiele lat, prowadzone mogą być przez wielu komorników a wierzyciele mogą wracać do próby odzyskania sowich długów nawet po kilkuletniej przerwie. W przypadku upadłości konsumenckiej wszystkie zobowiązania zgłaszane są do jednego postępowania, całość postępowania prowadzona jest przez jednego syndyka, wyznaczonego i nadzorowanego przez sąd upadłościowy. Całość fazy sądowej postępowania może zakończyć się nawet w 6 miesięcy a sam Dłużnik ma dokładną wiedzę o kolejnych etapach postępowania, może kontaktować się z syndykiem lub jego kancelarią, ma też dostęp do akt postępowania poprzez Krajowy Rejestr Zadłużonych i nie ma zagrożenia, że zostanie zaskoczony przez kolejne postępowanie egzekucyjne, przez kolejnego wierzyciela.
Kwota na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych i wyższa kwota do dyspozycji dłużnika.
Szczególnie dotkliwym elementem zarówno postępowania egzekucyjnego jak i upadłościowego jest utrata nieruchomości, w której mieszka dłużnik. W przypadku egzekucji dłużnik pozostaje bez nieruchomości a także bez jakiejkolwiek pomocy ze strony przepisów prawa jaki i organów egzekucyjnych w zakresie zapewnienia – przynajmniej w początkowej fazie – lokalu lub środków na jego wynajęcie, przynajmniej w początkowym okresie po utracie mieszkania czy domu.
W zupełnie innej sytuacji są dłużnicy w trakcie postępowania upadłościowego. Ustawodawca przewidział możliwość złożenia wniosku o wydzielenie – z kwoty uzyskanej po sprzedaży nieruchomości – kwoty na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych. Kwota o jaką można wnioskować może być w wysokości od 12 do 24 krotności przeciętnego czynszu najmu za lokal zapewniający zaspokojenie potrzeb dłużnik i jego rodziny w miejscowości, w której mieszka dłużnik lub w miejscowościach sąsiadujących.
Kolejną ważną różnicą między oboma postępowaniami, jest podejście do kwestii zajęcia wynagrodzenia dłużnika.
W przypadku postępowania egzekucyjnego komornik zajmuje określoną w przepisach część wynagrodzenia pozostawiając do dyspozycji dłużnika kwotę niepodlegającą zajęciu (jest to kwota minimalnego wynagrodzenia albo – jeżeli dłużnik zarabia ponad dwukrotność minimalnego wynagrodzenia – jest to 50% uzyskiwanego wynagrodzenia, przy czym zasady te nie dotyczą zobowiązań alimentacyjnych).
Podobne zasady obowiązują w przypadku postępowania upadłościowego – wskazane powyżej kwoty wynagrodzenia w zakresie, w jakim podlegają zajęciu, trafiają do masy upadłości w celu pokrycia kosztów postępowania i zaspokojenie wierzycieli.
W obu przypadkach może dojść do sytuacji, w której kwota postawiona do dyspozycji dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie nawet podstawowych osoby zadłużonej i jej rodziny (często ma to miejsce w przypadku rodziny wielodzietnej, albo w sytuacji, gdy jeden z członków rodziny jest poważnie chory co generuje dodatkowe, konieczne do poniesienia opłaty za leczenie).
I w tej sytuacji przepisy o upadłości konsumenckiej przewidują rozwiązanie w postaci możliwości złożenia do sądu upadłościowego wniosku o inne określenie kwoty wchodzącej do masy upadłości ( w praktyce chodzi oczywiście o zmniejszenie kwoty wchodzącej do masy i zwiększenie kwoty pozostającej do dyspozycji upadłego).
Podsumowując, w przypadku problemów finansowych osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej (konsumenta), upadłość konsumencka jest procesem, który pozwala – w ujęciu ekonomicznym – na nowe życie bez zadłużenia i ciągłego zmagania się z działaniami windykacyjnymi wierzycieli. Dodatkowo sam proces ma na celu ostateczne rozwiązanie problemu zadłużenia i nacechowany jest podejściem humanitarnym ze szczególnym uwzględnieniem godności dłużnika.